مطالعات سنگ شناسی و کانی شناسی اسکارن های بخش شرقی گرانودیوریت قهرود (جنوب شرق قمصر، استان اصفهان)

توده گرانیتوئیدی قهرود و اسکارن های وابسته به آن، در 116 کیلومتری شمال غرب اصفهان، کمربند ماگمایی ارومیه - دختر و بین زون های سنندج - سیرجان و ایران مرکزی واقع شده اند. این توده نفوذی با ترکیب گرانودیوریت - تونالیت به سن 17 تا 19 میلیون سال (میوسن میانی) در شمال و جنوب روستای قهرود در مجموعه ای از شیل و ماسه سنگ های ژوراسیک و سنگ آهک و مارن های کرتاسه و ائوسن نفوذ کرده و باعث دگرگونی مجاورتی سنگ های اطراف و تشکیل اسکارن های بارور و همچنین مرمرها، کوارتزیت ها و هورنفلس ها شده است. مطالعات زمین شیمیایی و پتروگرافی انجام شده بر روی توده قهرود، ضمن تائید ترکیب گرانودیوریت و تونالیت آن، نشان می دهد که این توده از نوع i بوده و از یک ماگما با ماهیت شیمیایی کالک آلکالن (کلسیمی - قلیایی)، (با پتاسیم متوسط تا زیاد) و متاآلومینوس جا گرفته در محیط تکتونوماگمایی مرتبط با قوس قاره ای تشکیل شده است. مقایسه عناصر اصلی و جزئی توده گرانیتوئیدی قهرود با سایر گرانیتوئیدهای اسکارنی دنیا، نشان داده که اسکارن های توده قهرود از نوع آهن و مس می باشد. بخش هایی از حاشیه جنوبی و شرقی توده قهرود متحمل دگرسانی گرمابی وسیعی شده است. با توجه به شواهد پتروگرافی، این دگرسانی ها از نوع اپیدوتی شدن، کلریتی شدن، کربناتی شدن، هماتیتی شدن، سیلیسی شدن، سریسیتی شدن و ژاروسیتی شدن می باشند. کانه های موجود در منطقه شامل مگنتیت، هماتیت، پیریت، کالکوسیت، کالکوپیریت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت می باشند. اسکارن های منطقه قهرود از نوع درون اسکارن و برون اسکارن هستند. با توجه به ترکیب کانیایی سنگ مادر (سنگ آهک) و ترکیب مجموعه کانیایی دگرگونی (اساساً حاوی کانی های سیلیکات کلسیم همچون دیوپسید، ولاستونیت، اسفن، گروسولار - آندرادیت، ترمولیت - اکتینولیت، وزوویانیت (ایدوکراز) و اپیدوت)، اسکارن های منطقه از نوع اسکارن های کلسیم دار می باشند و در ده گروه تقسیم بندی می شوند. سه نوع گارنت در اسکارن ها شناسائی شده است. گارنت های نوع اول نزدیک توده نفوذی تشکیل شده اند و ترکیب گروسولار دارند. این گارنت ها تهی شدگی از lree و بی هنجاری منفی از eu2+ نشان می دهند. گارنت های مذکور در اثر واکنش طولانی مدت سیالات منفذی با سنگ میزبان بوجود آمده اند و نسبت سیال به سنگ در هنگام تشکیل آن ها، زیاد نبوده است. گارنت های نوع دوم و سوم (گارنتیت) نسبتاً دور از توده نفوذی تشکیل شده اند و از نوع اوگراندیت، با ترکیب شاخص آندرادیت هستند. این گارنت ها غنی شدگی از lree و بی هنجاری مثبتی از eu2+ نشان می دهند که نشان دهنده فوگاسیته بالای اکسیژن در محیط تشکیلشان می باشد. گارنت های مذکور در طی متاسوماتیسم از سیالات با منشأ ماگمایی که طبیعتاً مقدار آهن بالایی داشته اند، تشکیل شده اند و نسبت سیال به سنگ در هنگام تشکیل آن ها، زیاد بوده است. اسکارن های قهرود براساس روابط بافتی و پاراژنز کانی ها، چند مرحله ای هستند. مطالعات کانی شناسی و مشاهدات صحرایی نشان دهنده دو مرحله اصلی دگرگونی پیشرونده و پسرونده می باشد. در مرحله دگرگونی پیشرونده (مجاورتی)، کانی های بدون آب مانند دیوپسید، ولاستونیت، اسفن و گارنت تشکیل شده اند. کانی اپاک تشکیل شده در این مرحله مگنتیت بوده است. کانی های مرحله دگرگونی پیشرونده در درجه حرارت بالا (بیش از 500 درجه سانتی گراد) و فشار کم تشکیل شده اند. به طور کلی کانی های این مرحله در منطقه از یک سیال حرارت بالا و در فوگاسیته بالای co2 تشکیل شده اند. در مرحله پسرونده بر میزان h2o، فوگاسیته اکسیژن و گوگرد سیستم افزوده شده ولی از فوگاسیته دی اکسیدکربن کاسته شده است. این مرحله شامل دو مرحله جداگانه است در طی مرحله پسرونده پیشین که کانی های بدون آب مرحله قبلی به کانی های آب دار ترمولیت - اکتینولیت، وزوویانیت و کانی های اپاک اکسیدی (مگنتیت، هماتیت) و سولفیدی (پیریت، کالکوسیت) تبدیل شده اند، دما کمتر از 470 درجه سانتی گراد بوده است. در مرحله پسرونده پسین مجموعه سیلیکات های کلسیم آب دار و بی آب دچار دگرسانی شده و در دمای حدود 300 درجه سانتیگراد به کانی هایی مانند اپیدوت، کلریت، کلسیت، کالکوپیریت، مالاکیت، آزوریت و گوتیت تبدیل شده اند.